Podzwonne dla dzwonnika

Podzwonne dla dzwonnika, ostatnie opowiadanie Herlinga-Grudzińskiego jest opowieścią o dziecku, które doznawszy straszliwej krzywdy, pogrążyło się w stanie 'zamurowania', odcięcia od świata, głębokiego upośledzenia. Kiedy upłynęły dziesięciolecia, wydarzył się cud: mury szczelnie otaczające Fra Naftę (...) na pewien czas się rozsunęły, a spod nich wyłonił się człowiek (...) łagodnej miłości, namiętnego gniewu i rozpaczliwie manifestowanego poczucia misji. To nie kto inny, jak Fra Nafta, żydowskie dziecko uratowane z płonącego domu i wychowane przez franciszkanów, otrzyma moralne prawo i boski mandat by spróbować powiedzieć światu głuchnącemu na sacrum, że zło nie znikło i że cierpienie ma sens.

- Piotr Śliwiński